De zorg is een dynamische sector en het verpleegkundige beroep is zich daarmee continu aan het ontwikkelen. Of het nou gaat om nieuwe richtlijnen, wetten of financieringen, er gaat geen maand voorbij of er is wel weer wat nieuws bedacht. Voor de verpleegkundige is het dan ook een uitdaging om mee te bewegen met deze veranderingen. Het vraagt haar om constant verdieping te zoeken in deze nieuwe ontwikkelingen, onderzoek te doen naar verschillende innovaties en deze te kunnen implementeren in haar sector, mee te doen met actuele discussies en de opgedane kennis te delen met anderen. Kortom: de verpleegkundige is haar hele leven lang bezig met leren.

Niet alleen op het gebied van kwaliteit en effectiviteit van de fysieke zorgverlening (het ‘beter maken’ en verzorgen) is de zorg aan het veranderen. Ook de psychosociale aspecten worden opnieuw onder de loep genomen. Zo treden de begrippen kwaliteit van leven, eigen regie en zelfmanagement steeds meer op de voorgrond. En dat is maar goed ook! Het werd de hoogste tijd dat de client niet meer gezien wordt als een nummertje, maar als een persoon. Dit is niet alleen belangrijk voor de client zelf, wie zich gehoord en gesteund zal voelen, maar ook voor de kwaliteit van de geboden zorg.

Door te richten op het individu en zijn individuele wensen en opvattingen wordt de zorg doelmatiger. De client kan zich richten op wat voor hem belangrijk is en wordt gestimuleerd tot zelfmanagement en zelfredzaamheid op een manier die bij hem past. Voor de een betekent dit dat hij de handvaten krijgt om weer succesvol thuis te wonen en voor de ander betekent dit dat hij de kans krijgt warme zorg te ontvangen in zijn laatste levensjaren. Kwaliteit van leven is ten slotte erg subjectief.

Mijn ervaring

Zoals ik vertelde loop ik stage bij Stichting Groenhuysen. Om preciezer te zijn: het geriatrisch revalidatiecentrum Wiekendael, afdeling orthopedie en chirurgie. De afdeling richt zich op de revalidatie van laag belastbare ouderen met als doel terugkeren naar de thuissituatie (of verpleeghuis). Het stimuleren van zelfmanagement en zelfredzaamheid is om deze reden dan ook van essentieel belang.

De afdeling vraagt veel flexibiliteit van de verpleegkundige. In tegenstelling tot het ziekenhuis, waar je door korte opname voornamelijk protocollair moet werken, is de aanpak erg persoonsgericht. De revalidatie richt zich namelijk op het instrueren en stimuleren van de client: iedere client heeft zijn eigen revalidatiedoelen en heeft zijn eigen aanpak nodig om deze te kunnen behalen. De verpleegkundige moet hiervoor constant haar houding en benaderingswijze kunnen veranderen, om zo het beste uit de client te kunnen halen.

Door veelvoorkomende comorbiditeit (meerdere aandoeningen bij een client) en de laagbelastbaarheid van de geriatrische client is de verpleegkundige continu aan het klinisch redeneren en moet zij veelal gebruik maken van creatieve oplossingen en denkwijzen. Deze uitdagingen maken het natuurlijk wel heel erg leuk!

Recente ontwikkelingen

Verpleegkundig leiderschap

Voor de hbo-verpleegkundige is een nieuw beroepsprofiel opgestart: de regieverpleegkundige. De regieverpleegkundige heeft een holistisch beeld van de client, omdat zij vaak dag en nacht met de client te maken heeft, regisseur is van het zorgproces en nauw betrokken is met de andere disciplines. Dit maakt haar de aangewezen persoon om in de leiderschapsrol te stappen.

De V&VN (z.d.) beschrijft het volgende over de regieverpleegkundige:

“Vanuit je regiefunctie toon je leiderschap, neem je initiatief en coördineer en organiseer je de inzet van andere zorgverleners, waar nodig over de muren van de zorginstelling heen. Je draagt actief bij aan de professionalisering van jouw werkgebied, door het begeleiden en coachen van collega’s, het uitvoeren van praktijkonderzoek en het evidence-based werken”

Klinisch redeneren

Sinds enkele jaren komt er steeds meer aandacht voor het klinisch redeneren. Maar, wat houdt dit nou eigenlijk in? Volgens Nursing (2018) is klinisch redeneren de vaardigheid om eigen observaties en interpretaties te koppelen aan medische kennis, om zo de in te zetten verpleegkundige interventies en vervolgstappen goed te kunnen onderbouwen.

Een groot gedeelte van klinisch redeneren is het observeren. De verpleegkundige heeft van alle zorgverleners het meeste contact met de client en zal de eerste zijn wie bijzonderheden observeert. De verpleegkundige wordt dan ook regelmatig de ‘ogen en oren van de arts’ genoemd. Hoewel dit in principe waar is, is dit maar een gebrekkige beschrijving. De verpleegkundige is namelijk veel meer dan dat!

Het klinisch redeneren start inderdaad met de observatie. De verpleegkundige komt bij de client en er valt haar iets op. Op dat moment start zij gelijk met het leggen van verbanden: wat observeer ik? Wat is de voorgeschiedenis van de client? Welke medicijnen gebruikt hij en wat zijn de bijwerkingen? De verpleegkundige gaat dan na welke controles van belang zijn om een volledig beeld te krijgen en voert deze uit. Vaak heeft zij vanuit de opgedane observaties al een beeld gevormd van wat er moet gaan gebeuren en kan zij goed onderbouwde suggesties aan de arts bieden.

Evidence-Based Practice

Nauw gerelateerd aan het klinisch redeneren staat Evidence based practice, ofwel EBP. Dit gaat uit van de kennis en ervaring van de behandelaar, onderzoek naar het beste bewijsmateriaal en de ervaringskennis en waarden van de client (Munten, Verhoef, & Kuiper, 2016).

Het zoeken naar verdieping en onderbouwing voor gemaakte keuzes is niet nieuw, de manier waarop dit gedaan wordt is dat wel. Evidence-based werken is niet alleen gericht op de mening van de zorgprofessional, maar waarborgt de waarden en wensen van de client. Hierbij wordt de client op de hoogte gesteld van de kwaliteit van het zorgaanbod, zodat hij een weloverwogen en verantwoorde keuze kan maken.

De regieverpleegkundige moet beschikken over een nieuwsgierige, onderzoekende houding en een kritische blik. Deze kan zij gebruiken om, waar nodig, bij te dragen aan het veranderen en vernieuwen van de zorg (Verhoef et al., 2015).

Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving

Eerder benoemde ik al dat kwaliteit van leven, zelfmanagement en eigen regie steeds meer de voorhand krijgen in de zorg van nu. Deze begrippen vallen onder de zogenaamde participatiesamenleving: een samenleving waarin burgerschap, eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht worden gestimuleerd (Hees, van, et al., 2015).

De toenemende vergrijzing in Nederland legt een hoge druk op de zorg. De oudere van nu heeft steeds meer en steeds complexere zorg nodig en de werkdruk wordt hoger door het gebrek aan aantal verpleegkundigen. De inzet van mantelzorgers is hierin een grote steun. Echter moet er wel op gelet worden dat de mantelzorgers niet overbelast raken.

Ook de toename in domotica en E-health zijn interventies die de werkdruk moeten verminderen en zelfredzaamheid bevorderen. Bij E-health kun je denken aan online contact tussen zorgverlener en zorgvrager, zoals videocontact, online cursussen voor of het online invullen van controle-waardes (bijvoorbeeld, bloedsuiker, bloeddruk of, vaak in de psychiatrie, stemming en gevoelens).

Domotica wordt door Zorg voor Beter (2019) als het volgende beschreven:

“Domotica is het toepassen van elektronica in huis om het leven in huis 'makkelijker' te maken zodat ouderen of mensen met een handicap langer zelfredzaam kunnen blijven. Het gaat om hulpmiddelen met sensoren en computertechnologie, soms gecombineerd met communicatie met hulpverleners die zich ook buitenshuis bevinden.”

"Want zo doen we het al jaren!"

Als verpleegkundige of verpleegkunde student heb je deze zin waarschijnlijk al een aantal keer horen vallen. Jou valt iets op en je vraagt waarom er op een bepaalde manier gehandeld wordt, waarop het antwoord luidt: “want zo doen we het al jaren!”.

Zonder dat we het doorhebben vallen we vaak in een bepaalde routine. Het is daarom ook belangrijk je ervan bewust te zijn dat de zorg in beweging is. Door constant te willen blijven zoeken naar verbeteringen, maar ook door je collega’s en andere professionals hierbij te betrekken, zorg je gezamenlijk voor een optimale kwaliteit van zorg en kwaliteit van leven van de client.

Zoals op de website van Zorg en Welzijn (z.d.) mooi beschreven wordt: “Een opleiding afronden is niet het eind-, maar meestal het startpunt voor een beroepscarrière waarin een professional voortdurend zorg moet dragen voor een blijvende inzetbaarheid.”

Zelfassessment

Doormiddel van een SWOT-analyse laat ik zien waar mijn kwaliteiten en tekortkomingen liggen. De SWOT-analyse biedt een overzichtelijk, schematisch overzicht, waardoor het makkelijk is om linken te leggen tussen de ‘strenghts’ en ‘opportunities’ en de ‘weaknesses’ en ‘threats’.

Zo laat ik bijvoorbeeld zien dat mijn kansen liggen bij innovatie en creativiteit (door de toenemende vraag hiernaar), maar ook bij leergierigheid, onderzoekend vermogen en samenwerken, omdat deze van groot belang zijn voor een regieverpleegkundige.

Mijn tekortkomingen liggen voornamelijk bij mijn chaotische karakter en mijn uitstelgedrag. Dit is iets waar ik aan moet werken, wil ik het redden in het van zichzelf vaak al chaotische beroep.

Activiteiten

Om mijn kennis en kunde wat op te schroeven heb ik deelgenomen aan een aantal deskundigheid bevorderende activiteiten. Ik heb gekozen voor onderstaande activiteiten uit interesse voor het onderwerp, rekening houdend met mijn tekortkomingen en bedreigingen uit de SWOT-analyse en rekening houdend met het belang voor mijn toekomstig beroep. 

De bijlage voor deelname van de workshops is rechts van de blog toegevoegd.

In de workshop kregen we om deze reden de mogelijkheid een casus uit te werken in groepsverband, waarbij wij zelf het wondbehandelplan op konden stellen. Deze kennis hebben wij gedeeld door middel van een presentatie (hiernaast weergegeven).

Niet alleen het opdoen van deze kennis en onderzoek doen naar de beste mogelijkheden, maar ook het delen van de opgedane kennis heeft een invloed op mijn verpleegkundig leiderschap. Ik weet van mijzelf dat ik soms moeite heb met presenteren, maar zie het belang van het delen van kennis zeker in!

2. Workshop kwetsbaarheid 

Op veel momenten ben ik zeer communicatief vaardig tegenover de client. Ik kan mij inleven in veel situaties, luister goed en weet hen vaak te motiveren. Maar wat zeg je tegen iemand die besloten heeft niet meer te willen leven?

Als voorbereiding voor deze workshop moesten wij een situatie schetsen die wij zelf hadden meegemaakt, waarbij je niet goed wist hoe je op de client moest aansluiten. Mijn situatie is de volgende:

"Tijdens mijn ziekenhuisstage op de afdeling hematologie kwam ik voor een situatie te staan waarin de altijd zo vrolijke cliënte (een jonge dame van 34, met acute leukemie) mij vertelde dat zij ‘er klaar mee was’. Ze zag de chemokuren niet meer zitten, omdat deze de vorige keer niet waren aangeslagen en ze hier eerder al erg ziek van is geweest. Haar vraag naar mij was: “wat moet ik doen?”" 

En daar sta je dan, met je mond vol tanden. Wat moet je zeggen in deze situatie? Wat kan je zeggen? 

Tijdens de workshop werden de verschillende casussen besproken. Het bespreken van mijn casus was voor mij erg prettig. Zo heb ik geleerd dat het stellen van levensvragen in een situatie als deze van groot belang is, wees hier dus ook niet bang voor! Je komt zo achter de echte emoties van de client: is hij bang, gefrustreerd of echt toe aan de laatste levensfase?

In de toekomst zal ik deze opgedane kennis toepassen, om zo volledig aan te kunnen sluiten op de wensen en behoeften van de client. De geboden gesprekstechnieken uit de cursus hebben mij de handvaten gegeven om een gesprek als deze wel aan te durven gaan. 

Verpleegkundig leiderschap is niet alleen maar zoeken naar de beste manieren om beter te maken, maar vooral zoeken naar de beste manier om te begeleiden. 

3. Workshop klinisch redeneren

Op stage heeft mijn werkbegeleider verschillende workshops klinisch redeneren opgesteld voor alle leerlingen op Wiekendael. Tijdens deze klinische lessen werd een casus besproken, waarbij wij gezamenlijk de 6 stappen van klinisch redeneren doorliepen.

Met deze workshop wilde ik graag mijn klinisch redeneren ontwikkelen door rustig na te blijven denken en logische verbanden te zoeken tussen de casus en mijn theoretische kennis. Ook wilde ik graag mijn kennis kunnen aantonen, door mijn observaties en ideeën over de casus te delen, iets wat ik vaak erg lastig vind.

De workshop heeft mij gemotiveerd om zelfstandig aan de slag te gaan met klinisch redeneren, minder bang te zijn om fouten te maken en heeft bij mij voor iets meer zekerheid gezorgd. Om in de rol van regieverpleegkundige te stappen en verpleegkundig leiderschap te kunnen tonen is het van belang dat je je mening kunt onderbouwen en durft te tonen. 

4. Een dagje naar de snijzaal

Vanuit school hebben wij de mogelijkheid gekregen een kijkje te nemen in de snijzaal van het Erasmus MC. De snijzaal laat het geprepareerde menselijk lichaam (en onderdelen hiervan) zien. Het spul waarmee de lichamen geprepareerd waren (de formaline) had een geur die ik nooit meer ga vergeten. Echt vies vond ik het niet, toch was ik blij toen ik weer buiten stond.

Ondanks de bijzondere geur was het een buitengewone ervaring. De geneeskunde studenten gaven duidelijke uitleg bij de verschillende verschijnselen. Zo kregen wij een hart te zien, welke vergroot was door hartfalen, en mochten wij een aantal longen voelen om zo het verschil te kunnen voelen tussen een ‘normale’ long en een rokerslong.

Door alles te kunnen zien en voelen krijg je een veel beter beeld van de anatomie, fysiologie en pathologie van de organen. Het wordt zo makkelijker om linken te leggen; het maakt het klinisch redeneren makkelijker.

Op de snijzaal was het helaas niet toegestaan foto's te maken. Ben je nou toch benieuwd hoe het er op de snijzaal aan toe gaat? Bekijk dan onderstaande video!

4. Een breder beeld van Groenhuysen 

Voor de hbo-studenten van Groenhuysen was er de mogelijkheid om mee te lopen met drie verschillende disciplines, om zo een breder beeld van de organisatie en diens mogelijkheden te vormen.

1. Klantbureau, Frontoffice: Het klantbureau van Groenhuysen regelt een heleboel zaken. Zo houdt de frontoffice zich bezig met administratieve zaken, is zij aanspreekpunt voor de client en diens naasten, melden zij klanten aan op de wachtlijsten van Groenhuysen en plannen de afspraken van de buitendienst in.
2. Klantbureau, de buitendienst: De buitendienst (regio D), gaat op pad om de clienten in het ziekenhuis te bezoeken. Zij doen een opname gesprek en bepalen of de client naar de revalidatieafdeling gaat, of toch beter ergens anders opgenomen kan worden.
3. Het VEAT (Verpleegkundig Expertise & Alarmerings-Team): Ik heb drie dagen mee mogen lopen met het VEAT en wat vond ik dat toch leuk! Het VEAT kan door heel Groenhuysen gebeld worden voor noodsituaties. Hoewel dit bij mij niet voor is gekomen was het toch erg interessant om mee te lopen. Het VEAT loop zijn eigen route, waarin zij verschillende complexe handelingen moeten uitvoeren: denk hierbij aan het verzorgen van een nefrodrain, het verzorgen van een veneuze katheter en zelfs nierdialyse (Peritoneaaldialyse).

Het meelopen met deze drie disciplines heeft voor mij een duidelijker beeld, maar ook een groter begrip voor hen geboden. Vaak denk je alleen vanuit je eigen vakgebied, maar door een kijkje te nemen bij de ander vergroot je je blik. Dit is essentieel voor een goede onderlinge samenwerking. 

5. Op de snurkpoli

Omdat ik mogelijk geinteresseerd ben een vervolgstudie te doen heb ik geregeld dat ik een dagje met een verpleegkundig specialist van de longafdeling in het Van Weel Bethesda ziekenhuis in Dirksland kon meelopen. 

Hier heb ik eerst op de afdeling zelf meegelopen en in de middag meegekeken op de 'snurkpoli', waar mensen voornamelijk kwamen met problemen zoals slaap-apneu. 

Ik vond het heel interessant om te zien hoe veel kennis de verpleegkundig specialist had, hoe zij te werk ging, en hoe haar rol binnen het team was. 

Wel weet ik dat voordat ik deze specialisatie zou willen doen, ik eerst graag meer ervaring opdoe als regieverpleegkundige. Ik denk immers dat ervaring van heel groot belang is in een functie zoals deze. 

In de toekomst...

In het kader van leven lang leren heb ik ook al wat plannen voor de toekomst staan. Zo ben ik van plan een dagje mee te lopen met de ergotherapeuten binnen Groenhuysen en heb ik kunnen regelen een kijkje te gaan nemen op het Brandwondencentrum in het Maasstad Ziekenhuis.